Polinarativne strukture

Malodušje alla prima¹

Radove koje gle­damo nas­tali su kra­jem 2014. godine. Radi se o kola­žima duboko uko­ri­je­nje­nim u tran­s­cen­den­talnu zbi­lju pos­tin­dus­trij­skog, tisuć­ljet­nog mjesta auto­ro­vog rođe­nja i odras­ta­nja – Fažane. Ove lucidne slike koje streme obli­ko­va­nju misli ka mate­ri­jal­nim mani­fes­ta­ci­jama jezika, duboko kores­pon­di­raju sa digre­siv­nim poj­mo­vima hes­tie, oštro osu­đu­jući pse­udo impe­ri­ja­lis­tičke struje new age i tra­di­ci­onal­nih reli­gij­skih sis­tema, kao i pato­lo­ške subver­zije poli­tič­kih sis­tema. Kada govo­rimo o umjet­nosti Istre, ruko­pis koji možemo defi­ni­rati samo kao dise­mi­na­cij­ski kons­truk­ti­vi­zam, jedins­tven je na podru­čju Puljštine, što opus ovog autora čini izra­zito zna­čaj­nim. Dokaz tomu je zas­tup­lje­nost nje­go­vih radova u fun­du­sima Muzeja suvre­mene umjet­nosti Istre, Muzeja za umjet­nost i obrt, te Povijesnog i pomor­skog muzeja Istre.

Promatrajući ovu izložbu, ne možemo se otresti osje­ćaja kako su izložba Andija Pekice “Veliki Blek, novi pjes­nici, pro­zirni psi i mi, dečki sa Stoje“², u kojoj se cik­lična nara­cija među­ljud­skih odnosa kola­žira sa povi­jesno-uto­pij­skim i roman­tiz­mom indi­vi­due, kao i nji­hovo među­sobno poz­nans­tvo i dugo­go­diš­nja surad­nja, duboko utje­cali na rad Olega Morovića. Neminovnost Morovićevih poli­na­ra­tiv­nih struk­tura gradi mul­ti­li­ne­arni diskurs dis­to­pij­skog ple­besa. Distruptivnost tak­vih formi metas­ta­zira u samoj srži Ideje³, izla­žući njenu minu­ci­oz­nost – krvavu utrobu izra­nja­vanu pos­t­mo­der­nis­tič­kim poli­tič­kim pop-ideologijama.

Kroz cje­lo­kupni opus ovog autora, pri­mje­ću­jemo jasno raš­čla­nje­nje tema koje obra­đuje kroz cik­luse “o pla­vim naran­čama“⁴, “vrt“⁵, i “teška magla“⁶, koje se suštin­ski raz­li­kuju sa tre­nut­nim cik­lu­som “mor­ska neman Abrahamova”.

Kod pos­ljed­njeg cik­lusa, čiju prvu ins­tancu vidimo na ovoj izložbi, pri­mje­ću­jemo strem­lje­nje sofis­tič­kim ide­ali­za­ci­jama umjet­nosti⁷ kao edu­ka­cij­ske metode ili alata.

Morovićeva kri­tika reli­gij­skih sis­tema tzv. zapad­nog svi­jeta (prvens­tveno pro­tes­tant­skog) rije­še­nje pro­na­lazi u ple­men­skom ustroju kasno ilir­skih sku­pina, odnosno u proto-sla­ven­skom kul­tu­ro­lo­škom ustro­je­nju⁸, koje toliko nagi­nje lije­vici da zatvara krug i zavr­šava u neo­na­cis­tič­kom okul­tizmu, čije tra­gove razaz­na­jemo u sim­bo­lima teh­no­lo­škog deter­mi­nizma rasu­tim po frag­men­ta­cij­skim okvi­rima ove nisko­bu­džetne, ana­logne teh­no­lo­gije repro­duk­cije, kojoj pris­tupa sa sta­ja­li­šta masovne pro­izvod­nje mul­ti­ori­gi­nala⁹. Takvi sim­boli pos­taju indek­sima tem­pi­ra­nih činova, tvo­reći simu­la­krum gen­tri­fi­ka­cije južne sred­njo­europ­ske svakodnevnice.

No nje­gove crtice o poli­tič­kim sis­te­mima ovdje ne staju. Detaljna ana­liza raz­nih jezič­nih rje­še­nja u nes­luž­be­noj upo­rabi među sta­nov­ni­cima ranije spo­me­nu­tog geo-poli­tič­kog podru­čja, daje nam uvid u kom­plek­s­nost diso­ri­jen­ta­cij­ske pri­rode tak­vog diskur­ska, diskursa koji teži depo­li­ti­za­ciji gra­nič­nih podru­čja susreta ovih kul­tura, u svrhu impe­ri­ja­li­za­cij­ske, odnosno kolo­ni­za­cij­ske imple­men­ta­cije podru­čja des­ta­bi­li­zi­ra­nih eman­ci­pa­cij­skim ide­jama regi­onal­nih auto­no­mija, kao i jezik fašis­tičke poli­tike kori­štene u mikro-regi­onal­noj poli­tici tih podru­čja¹⁰.

Ovi pas­to­ralni pej­zaži, u svo­joj suštini mikro­ana­lo­gij­ski, sa meta­fi­zič­kog sta­ja­li­šta tek dek­la­ra­tivno kono­ti­raju veli­ko­na­ra­tivne men­talne sis­teme indi­vi­du­al­nosti¹¹, dok deno­ta­cija ovih motiva opi­suje pata­fi­zičke ten­den­cije prvens­tveno Francuskog, zatim i zapadno Švicarskog lite­rar­nog miljea¹². Svojevrsna lju­bav prema doku­men­ta­ciji, sis­te­ma­ti­za­ciji i arhi­vi­ra­nju, jasno se isči­tava u nizu publi­ka­cija i znans­tve­nih čla­naka¹³ izda­nih u pro­tekle dvije godine, koji naiz­gled favo­ri­zi­raju te lite­rarne struje.

Setrilnost jezika, unu­tar para­digme a summo Deo usque ad mino­rem, raz­laže gene­ra­tivni pris­tup pokreta binarne umjet­nosti juž­nog Los Angelesa, pri­zi­va­jući radove umjet­nika poput Michaela SanLerna, Jamesa Rodrigueza i Davida Kowalczyka¹⁴. Morović se sa binar­nom umjet­nošću susreo na izložbi “Zeros & Ones”, tokom rezi­den­cije u Consolaçãosu (Portugal), od kada u svoj rad zapo­či­nje inkor­po­ri­rati sup­tilne slo­jeve kom­plek­s­nih uzo­raka kons­tru­ira­nih algo­ri­tam­skim jednadžbama.

No, da zaklju­čim – ovi meta­meri “mor­skih nemani” pred­stav­ljaju nam jedan tek paren­te­ti­čan uvid u Morovićev gene­ra­tivno-uto­pij­ski sup­kon­s­ci­jen­tan astra­ti­zam novih radova, čije raz­la­ga­nje možemo oče­ki­vati u nado­la­ze­ćim istan­cama ovog ciklusa.

1. Tekst pre­uzet iz kata­loga izložbe, “Polinarativne struk­ture”, UO Fazan, 2015., Fažana. ↩

2. Vidjeti kata­log izložbe “Veliki Blek, novi pjes­nici, pro­zirni psi i mi, dečki sa Stoje”. Oleg Šuran, Veliki Blek, novi pjes­nici, pro­zirni psi i mi, dečki sa Stoje, Galerija Milotić, 2012., Pula ↩

3. Vidi Bruno Bosteels, Aktuelnost komu­nizma, CMK FMK, 2014., Beograd ↩

4. Vidi kata­loge izložba “Plavo”, “Morović i mrtve pri­rode” i “Tanke niti”. ↩

5. Vidi kata­loge izložba “Rapsodija” i “Milica”. ↩

6. Vidi kata­loge izložba “Teška noć”, “Težak dan” i “Teška zem­lja”. ↩

7. Pritom je bitno raz­li­ko­vati povi­jesna shva­ća­nja i kla­si­fi­ka­cije umjet­nosti, gdje je Morović razvio pri­lično sofis­ti­ci­rani sin­kro­nis­tički model pred­stav­ljen u nje­govu pre­da­va­nju “Patapolitika”, u Varaždinu 2014. Također vidjeti “Misli o umjet­nosti”, mani­fest umjet­ničke orga­ni­za­cije Fazan. Oleg Morović, Andi Pekica i Oleg Šuran, Misli o umjet­nosti – dizajn kao umjet­nost 21. sto­ljeća, Fazan, 2015., Fažana. ↩

8. Za detalj­niju ana­lizu ranih kul­tura juž­nih i istoč­nih Alpa, te sje­ver­nog i istoč­nog Jadrana, u odnosu na sred­nje i sje­ver­no­europ­ske (pogla­vito geman­ske, kel­tičke i teuton­ske) kul­ture, vidjeti “Povijest polu­otoka”. Dušenko Nagib, Storia di peni­sola, Blue Hippo, 1994., Bologna ↩

9. Vidjeti “Mehanička nevjesta” i “Gutenbergova Galaksija” Marshalla McLuhana. ↩

10. Emil Jurcan, Istarski pris­ta­nak, Praksa, 2014., Pula ↩

11. Usporediti sa radom Nicholasa Mortimera. ↩

12. Vidjeti zbirke krat­kih priča “Jutarnja rosa” Jacquesa Guillerna i “Doniraj mi mir” Andreasa Amakera. Jacques Guillern, Rosée du matin, Édition Castor, 1953., Brancion; Andreas Amaker, Donner moi un peu de paix, Biblos Verlag, 1974., Stans ↩

13. Između osta­lih, publi­ka­cije “Crtice o sed­mom susretu istar­skih pata­fi­zi­čara” i “Lovci”, te znans­tveni članci “Amaker i Astero – priča i zbi­lja”, “Kære udlæn­ding”, “Debussi i Guillern – raz­la­ga­nje o pri­rodi pra­ved­nog” i “Patapolitika”. ↩

14. Vidjeti kata­log izložbe “Los Angeles 21. sto­ljeća”. Huye Miller, 21^st cen­tury LA – Beyond the Glow of Screens, MM&CALA, 2009., Los Angeles. ↩

Fažana, Istra, izložba, Oleg Morović, Pula